Zygmunt Miłkowski

Pisarz i działacz polityczny. Urodził się 23 marca 1824 r. w Saracei na Podolu. Ukończył uniwersytet w Kijowie. Wziął udział w powstaniu węgierskim w czasie Wiosny Ludów. Już we wczesnej młodości zaangażował się w niepodległościową działalność konspiracyjną. Należał do Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, z której wystąpił w 1859 r., gdy nie zdołał przekonać innych jej działaczy, że przywództwo polityczne sprawy narodowej emigracja powinna scedować na środowiska krajowe. W 1862 r. podjął współpracę z Komitetem Centralnym Narodowym, a cztery lata później ze Zjednoczeniem Emigracji Polskiej. W 1863 r. próbował dotrzeć ze sformowanym przez siebie oddziałem na teren południowej Rosji, by wziąć udział w powstaniu styczniowym, ale został aresztowany przez władze austriackie. Kolejne lata spędził w Belgradzie (1864-1866), Brukseli (1866-1872) i Szwajcarii (od 1872). W 1887 r. ukazała się słynna broszura Miłkowskiego "Rzecz o obronie czynnej i skarbie narodowym", która - jak w "Rodowodach niepokornych" pisał Bohdan Cywiński - stała się „hasłem do odrodzenia polskiego patriotyzmu i nowej ideologii irredentystycznej”. Jednym z jej postulatów było powołanie Skarbu Narodowego, gromadzącego fundusze na cele narodowe. Miłkowski był założycielem tajnej Ligi Polskiej (1887), która w 1893 r. przekształciła się w Ligę Narodową. W nowej organizacji prym wiedli młodzi działacze: Roman Dmowski, Zygmunt Balicki i Jan Ludwik Popławski. Miłkowski pozostał cenioną postacią ruchu, współpracę z nim kończąc dopiero pod koniec pierwszej dekady XX w., gdy obóz narodowo-demokratyczny przyjął zbyt ugodową – jego zdaniem - postawę wobec caratu. Miłkowski opublikował około osiemdziesięciu powieści (m.in. "Asan", "Uskoki", "Za króla Olbrachta", "Wasyl Hołub") – najczęściej pod pseudonimem Teodor Tomasz Jeż. Zmarł 11 stycznia 1915 r. w Lozannie. W 2009 r. OMP wydał wybór pism Miłkowskiego "Rzecz o obronie czynnej i o skarbie narodowym".