Bolszewizm, faszyzm i kwestie narodowościowe. Seria: Polskie Studia nad Totalitaryzmem. Tom 24

Faszyzm - to nieprawe dziecko Wielkiej Wojny i bolszewizmu - czy to w swej postaci mm klasycznej - włoskiej, czy w formie niemieckiego „socjalizmu narodowego" Hitlera, czy jako ich naśladownictwo zupełne albo częściowe poza Włochami i Niemcami - wyszedł również - jak i bolszewizm - z bardzo ujemnej oceny ustroju dotychczasowego. Pragnie on tworzyć nowe formy ustrojowe i systemy organizacji społecznej, starając się jednocze-śnie uratować same podstawy ustroju kapitalistycznego. Bolszewizm rosyjski wypowiedział natomiast walkę bezwzględną ustrojowi kapitalistycznemu i pragnie wytępić go ostatecz-nie przez wprowadzenie w życie - drogą planowych wysiłków - ustroju socjalistycznego. Ta zasadnicza rozbieżność celów bolszewizmu i faszyzmu nie wyklucza jednak ich wza-jemnego pokrewieństwa i podobieństwa, o ile chodzi o taktykę i działalność praktyczną. Podobieństwa te wypływają z jednego i tego samego źródła - z metody przymusu i gwał-tu, wspólnego obydwu systemom, z zasadniczego antydemokratycznego nastawienia tak faszyzmu, jak i bolszewizmu". (O drogę do socjalizmu i pokoju)
Leon Wasilewski (1870-1936), polityk, dyplomata, publicysta, działacz PPS, redaktor „Przedświtu", „Robotnika" i „Niepodległości", w czasie I wojny światowej zaangażowany w prace Naczelnego Komitetu Narodowego, minister spraw zagranicznych (1918-1919), prezes Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski i Instytutu Badań Spraw Narodowościowych.