Upadek cywilizacji zachodniej. Seria: Polskie Studia nad Totalitaryzmem. Tom 21

Wszystkie nasze ideały kładą nacisk na zasadę wolriej twórczości. Lecz wolna twórczość wymaga dyscypliny wewnętrznej, nie słabszej, lecz silniejszej niż ta, którą warunki przyrodnicze lub instytucje społeczno-polityczne, ekonomiczne, religijne narzucić mogą. Dając duchowi ludzkiemu tę wolność, której potrzebuje dla swego postępu, rozluźniliśmy również więzy bestii ludzkiej, a tymczasem nie umieliśmy dość szybko wytwo-rzyć nowych środków panowania nad nią, którymi należałoby zastąpić dawną przemoc. [...]
Bolszewizm jest ostatecznym wyrazem i sprawdzianem mocy i znaczenia tych dążności antykulturalnych, których cywilizacja zachodnia jeszcze nie zdołała poskromić, a które w warunkach wytworzonych przez zerwanie wszelkich tradycyjnych hamulców zo-stały ześrodkowane jako siły społeczne i obrócone w ruch masowy". (Upadek cywilizacji za-chodniej)
Florian Znaniecki (1882-1958), filozof i socjolog, wykładowca University of Chicago (1917--1919), od 1920 r. profesor Uniwersytetu Poznańskiego, twórca Instytutu Socjologicznego w Poznaniu, od 1939 r. mieszkający w Stanach Zjednoczonych, profesor University of lllinois, przewodniczący Amerykańskiego Towarzystwa Socjologicznego (1954).