Władza wykonawcza w Polsce i Europie

Polityka jest kategorią tyleż pociągającą, co trudno definiowalną. Niewątpliwie jednak kluczem do zrozumienia działań politycznych jest pojęcie władzy, które stanowi o istocie wszelkich dociekań na temat polityki. Znawcy zagadnień politycznych, wskazując na jej fundamentalne znaczenie, często uciekają się do obrazowego porównania: władza ma tak samo duże znaczenie w polityce, jak pieniądze w gospodarce, tak jak nie można działać w nowożytnej gospodarce bez pieniędzy, tak niemożliwe jest uprawianie polityki bez odniesienia do posiadania lub nieposiadania władzy. Tak jak nie można wyobrazić sobie nowożytnej nauki ekonomii bez pojęcia pieniądza, tak nie można wyobrazić sobie nauki o polityce bez kategorii władzy.

Analogia z ekonomią na tym się jednak kończy. Bo o ile w ekonomii w sposób prosty i niekontrowersyjny można wyjaśnić, czym są pieniądze, o tyle na płaszczyźnie analiz politycznych trudno jednoznacznie określić czym w istocie jest władza. Władza, podobnie jak polityka jest różnie definiowana: poprzez odwołanie się do wpływu, dominacji, możliwości używania siły, powodowania, by podlegający władzy czynili to, czego sami by nie uczynili itd. Bezsporne jest natomiast wyodrębnienie w obrębie władzy różnych jej funkcji, a co za tym idzie i zespołów instytucji wykonujących je: legislatywy, judykatury i egzekutywy.
W niniejszej publikacji grupa Autorów, wywodzących się z różnych, niekiedy odległych ośrodków naukowych, przyjrzała się różnym aspektom władzy wykonawczej. W tomie można zauważyć trzy generalne tendencje.

Po pierwsze, znalazły się w nim opracowania, w których punktem wyjścia do analizy egzekutywy jest jej formalno-prawne usytuowanie w ustroju danego państwa. Do tej grupy można zaliczyć rozdziały przygotowane przez Tomasza Czapiewskiego, Marka Czerwińskiego, Marka Jarentowskiego, Magdalenę Musiał-Karg, Roberta Radka i Waldemara Tomaszewskiego.
Po drugie, wiele miejsca poświęcono przeobrażeniom egzekutywy w kontekście praktycznych działań politycznych, które wpływają na jej kształt. W tej kategorii można odnaleźć rozdziały autorstwa Macieja Drzonka, Włodzimierza Marciniaka, Rafała Matyji, Michała Siedziako, Michała Wawrzonka oraz Izabeli Zielińskiej. Wreszcie po trzecie, w niniejszej publikacji znalazły się opracowania, w których analiza władzy wykonawczej została podjęta z nieco innych pozycji: myśli politycznej (Tomasz Sikorski), analizy cyberprzestrzeni (Waldemar Paruch i Piotr Maj), legitymizacji (Adam R. Bartnicki, Elżbieta Kużelewska), tradycji historycznych (Dariusz Wybranowski), wpływu Unii Europejskiej (Jarosław Jańczak), terroryzmu politycznego (Andrzej Łuc).
Struktura publikacji została jednak oparta na dwóch łatwych do wyodrębnienia wątkach tematycznych. W pierwszej części znalazły się rozdziały poświęcone władzy wykonawczej w Polsce, natomiast w drugiej części umieszczono te, których cechą wspólną była analiza egzekutywy w innych państwach europejskich (Rosji, Ukrainie, Białorusi, Wielkiej Brytanii, Szkocji, Finlandii, Szwajcarii, Hiszpanii oraz krajach bałkańskich).
Zdajemy sobie sprawę, że zakres analizy podjętej w niniejszym opracowaniu nie wyczerpuje bogatej tematyki władzy wykonawczej. Mamy jednak nadzieję, że tom stanie się dla Czytelników asumptem do dalszych przemyśleń i dociekań na temat roli egzekutywy, a tym samym przyczyni się do lepszego zrozumienia zjawisk politycznych.
Maciej Drzonek, Artur Wołek